Franciscus als wetenschapper, geestelijk leidsman en schrijver

GEESTELIJK LEIDSMAN

Voor Franciscus is de individuele pastorale zorg de belangrijkste opdracht van de bisschop, ook al werd deze houding zwaar bekritiseerd. Zijn critici weerspreekt hij: “Het is in de eerste plaats de taak van de bisschop om zielen naar volmaaktheid te leiden, omdat zij onder de mensen de eerste plaats innemen. Daarom kunnen ze hun vrije tijd niet beter gebruiken dan voor deze taak. … Ik geef toe, het kost moeite om individuele zielen te leiden; maar het is een inspanning die verkwikt”.

Franciscus van Sales zou meer dan twintigduizend brieven hebben geschreven om aan deze persoonlijke begeleiding te kunnen voldoen. Uit deze brieven van geestelijke begeleiding komt een boek voort dat vandaag de dag nog steeds een bestseller is van de christelijke wereldliteratuur: de “Inleiding tot het devote leven” of “Philothea”. Dit boek werd voor het eerst gepubliceerd in het begin van 1609. Het vertelt de lezers: Je kunt een perfect christelijk leven leiden daar waar je woont en werkt. Het is een vergissing om religiositeit te willen verbannen uit de economie, uit bedrijven en werkplaatsen, uit de politiek, uit de vrije tijd of uit de sport (vgl. Philothea I,3). Op deze manier voert Franciscus van Sales een soort “Copernicaanse wending” uit in de christelijke spiritualiteit. Het is niet de mens die er is voor religie, maar religie is er voor de mens: “Ware vroomheid bederft niets; integendeel, het maakt alles perfect. Als ze niet te verenigen is met een rechtschapen beroep, dan is zij zeker niet echt” (Philothea I,3). Franciscus geeft tips over hoe je een christen kunt zijn in het midden van de wereld. Het pad dat hij beschrijft is het pad van kleine stapjes, van alledag en van het dagelijks leven. “Klein en goed” is zijn devies. Of: Laat je niet ontmoedigen door tegenslag, maar sta op en begin opnieuw. “Je moet steeds opnieuw beginnen en je moet zelfs graag opnieuw beginnen”. Met de “Philothea” bewijst Franciscus van Sales niet alleen een uitstekend spiritueel schrijver te zijn, maar ook een pionier van het Tweede Vaticaans Concilie, dat in het decreet “Lumen Gentium” de “algemene roeping tot heiligheid” benadrukt.

Uit de spirituele begeleiding van individuele vrouwen en mannen komt de bestseller “Inleiding tot het devote leven (Philothea)” (detail uit de glas-in-loodramen van de basiliek van Annecy, Frankrijk, door Charles Plessard).

MYSTICUS EN KERKLERAAR

Annecy, 30 juli 1616. God is liefde. Sinds zijn crisis in Parijs heeft deze ervaring hem niet meer losgelaten. Nu heeft  Franciscus van Sales het eerste exemplaar van zijn belangrijkste theologische werk in handen:de “Verhandeling over de liefde van God” of “Theotimus”. In dit boek schetst Franciscus van Sales het fascinerende beeld van een liefhebbende God die met zijn liefde de mens naar zich toe trekt en wil dat wij op dezelfde manier op deze liefde antwoorden. “God trekt ons niet naar zich toe met ijzeren boeien zoals stieren of buffels”, schrijft hij, “maar hij verleidt ons, hij lokt ons liefdevol naar zich toe met tederheid, in overeenstemming met de aard van het menselijk hart, dat van nature vrij is” (Theotimus II,12). Gods relatie is liefdesrelatie, relatie van hart tot hart. Zo voegt Franciscus zich in de rij van de grote mystici van de 17e eeuw. Mystici zijn mensen die de zoektocht naar God niet zien als een puur intellectuele discussie, maar als een zaak van het hart, als een verlangen om God lief te hebben met heel hun hart. Franciscus van Sales is ervan overtuigd: “De speculatieve theologie streeft naar de kennis van God, maar de mystieke theologie probeert Hem lief te hebben, zodat iedere leerling een godsgeleerde wordt, omdat zij haar leerlingen mensen maakt die God liefhebben, voor hem warm lopen, aan hem toegewijd zijn” (Theotimus VI,1). Franciscus van Sales wil dat zijn lezers niets anders worden dan Go liefhebbende mensen.

Jeanne de Chantal, die hem waarschijnlijk het beste kende, beweert dat Franciscus van Sales in het negende boek van zijn verhandeling een portret van zichzelf geeft, waarin zijn diepste wezen tot schittering komt. In het negende boek beschrijft Franciscus van Sales de deugd van heilige gelijkmoedigheid als volledige overgave aan de wil van God. De mens mag en moet zich volledig toevertrouwen aan de wil van God, want deze wil is altijd een uitdrukking van zijn liefde, ook al kan ik die wil niet begrijpen.

Dat is precies wat  Franciscus van Sales deed in de laatste jaren van zijn leven als bisschop, stichter van de orde, geestelijk leidsman en theoloog. Hij werd dat gelijkmoedige liefhebbende hart,dat zich geheel overgeeft aan de God van de liefde, over wie hij schrijft in “Theotimus”: “Het gelijkmoedige hart is als een bolletje was in de handen van God, klaar om alle indrukken vanm de eeuwige ‘eigen voorkeur’ van God op dezelfde manier te ontvangen; een hart zonder keuze, op dezelfde manier bereid tot alles, met zijn wil tot niets anders te doen dan de wil van zijn God”(Theotimus IX:4). Niet in de laatste plaats hierdoor werd Franciscus de grote “Doctor amoris”–”Leraar van de Liefde”, die in 1877 werd opgenomen in de rij van de ‘Doctoren van de Kerk’, de kerkleraren. Tot op heden zijn er slechts zevenendertig vrouwen en mannen die deze eer hebben ontvangen.

Met zijn belangrijkste theologische werk “Verhandeling over de liefde van God” of “Theotimus” bewijst Franciscus van Sales een uitstekende mysticus en kerkleraar te zijn (detail uit de glas-in-loodramen van de basiliek van Annecy, Frankrijk, door Charles Plessard).